ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA 1. WPROWADZENIE 3 2. WSTĘP 4 3. SPRAWOZDANIE Z PRZEBIEGU PRAC NAD PLANEM STRATEGICZNYM GMINY 5 3.1. OKRES OPRACOWANIA PLANU 5 3.2. MIEJSCA REALIZACJI PRAC 5 3.2.1. Solina - Urząd Gminy: 5 3.2.2. Rzeszów 5 3.3. REALIZATORZY PRAC 5 3.3.1. Koordynator ze strony Urzędu Gminy 5 3.3.2. Zespół konsultantów i moderatorów: 5 3.3.3. Główne grupy społeczności lokalnej: 6 3.3.4. Wykaz uczestników spotkań warsztatowych 6 3.4. WYKAZ SPOTKAŃ WARSZTATOWYCH 8 3.4.1. Spotkanie nr 1 - 22 grudnia 1997 8 3.4.2. Spotkanie nr 2 - 23 grudnia 1997 8 3.4.3. Spotkanie nr 3 - 10 stycznia 1998 8 3.4.4. Spotkanie nr 4 - 16 stycznia 1998 8 3.4.5. Spotkanie nr 5 - 17 stycznia 1998 9 3.4.6. Spotkanie nr 6 - 23 stycznia 1998 9 3.4.7. Spotkanie nr 7 - 24 stycznia 1998 9 3.5. METODYKA PRACY 10 3.5.1. Przyjęte zasady pracy 10 3.5.2. Metody komunikacji w grupie 10 3.5.3. Dodatkowe korzyści, które osiągnięto w pracy nad planem 10 4. DIAGNOZA SYTUACJI GMINY 11 4.1. OCENA POZIOMU ZASPOKOJENIA POTRZEB MIESZKAŃCÓW 11 4.1.1. Struktura i kryteria ocen potrzeb społecznych 11 4.1.2. Ocena poziomu zaspokojenia potrzeb społecznych 13 4.2. ZIDENTYFIKOWANE PROBLEMY GMINY 14 4.2.1. Problemy w zakresie zaspokajania potrzeb mieszkańców 14 4.2.2. Problemy w zakresie potencjałów gminy 16 4.2.3. Problemy w sferze działalności gospodarczej 17 4.3. CZYNNIKI ROZWOJOWE GMINY 19 4.3.1. Czynniki rozwojowe w zakresie wybranych potrzeb mieszkańców 19 4.3.2. Czynniki rozwojowe w zakresie wybranych potencjałów 24 4.3.3. Czynniki rozwojowe w zakresie wybranych dziedzin działalności gospodarczej 27 5. PLAN STRATEGICZNY GMINY (PROJEKT ROBOCZY) 33 5.1. ZAŁOŻENIA DO PLANU STRATEGICZNEGO 33 5.2. MISJA GMINY 34 5.3. CELE STRATEGICZNE GMINY I STRATEGIE DZIAŁANIA (SPOSOBY DZIAŁANIA) 35 5.3.1. Cele strategiczne oraz strategie działania do roku 2010 w zakresie zaspokojenia poszczególnych potrzeb mieszkańców 35 5.3.2. Cele strategiczne i strategie działania w zakresie potencjałów gminy 40 5.3.3. Cele strategiczne i strategie działania w ramach wybranych dziedzin gospodarki 42 6. WYKAZ PROPONOWANYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ O ZNACZENIU STRATEGICZNYM DO REALIZACJI WE WSPÓŁPRACY Z INNYMI GMINAMI 45 7. UWAGI I WNIOSKI KOŃCOWE 46 1. WPROWADZENIE Przekazujemy Państwu "Plan Strategiczny Gminy Solina", stanowiący pierwszy etap prac nad strategią rozwoju gminy. Dokument ten został wypracowany przez Was samych przy naszej tylko technicznej i merytorycznej pomocy. Plan strategiczny opracowany został metodą zespołową z udziałem 60 osób. Prace nad strategią poprzedzone zostały opracowaniem diagnozy gminy dającej obraz zróżnicowania problemów społecznych, gospodarczych i ekologicznych występujących w jej obrębie. W trakcie siedmiu spotkań warsztatowych (trwających po 8 - 9 godzin każde) przeprowadzonych metodą moderacji wizualnej zrealizowano następujące działania: * zidentyfikowano główne problemy, związane z zaspokajaniem potrzeb mieszkańców, utrzymaniem i rozwojem potencjału ekologicznego, ludzkiego i technicznego oraz problemy istniejące w ramach wybranych dziedzin gospodarki * przeanalizowano sytuację gminy z określeniem czynników rozwojowych w zakresie zaspokajania potrzeb społecznych, utrzymania i rozwoju poszczególnych dziedzin działalności gospodarczej ocenianych w kategoriach atutów i słabości gminy oraz szans i zagrożeń stwarzanych przez jej otoczenie wykorzystując elementy analizy SWOT, * określono założenia (podmiot, okresy), wizję, misję, cele strategiczne oraz strategie działań prowadzących do zrealizowania misji, * sporządzono wykaz przedsięwzięć o znaczeniu strategicznym do realizacji we współpracy z innymi gminami. Zespół opracowujący strategię dziękuje wszystkim uczestnikom za współpracę i aktywną postawę w trakcie realizowanych prac. Rezultaty poszczególnych warsztatów były na bieżąco dokumentowane na posterach, które stały się podstawą wypracowania projektu roboczego planu strategicznego poddanego społecznej konsultacji. Konsultacje te były podstawą określenia poziomu zaspokojenia potrzeb społecznych oraz hierarchizacji ważności potrzeb i celów. Plan strategiczny wypracowany został metodą zespołową przez przedstawicieli społeczności lokalnej, najlepiej znających własne problemy i potrzeby - stanowi to podstawę do skutecznego urzeczywistniania wypracowanych celów strategicznych. Zespół konsultantów i moderatorów 2. WSTĘP Szanowni Państwo! Z przyjemnością informuję, że został opracowany roboczy projekt planu strategicznego gminy Solina, w którym zawarta została perspektywa rozwoju do 2010 roku. Żyjemy w czasach, w których następują radykalne zmiany w naszym otoczeniu. Ustawa z 1990 roku powołująca samorząd terytorialny na szczeblu gminy, daje nam ogromne możliwości aktywnego włączenia się w proces tworzenia tej nowej rzeczywistości. Do podstawowych zadań samorządu terytorialnego należy zaspokojenie podstawowych potrzeb społecznych. Nie zawsze jest to możliwe. Często wynika to z ograniczeń budżetowych, przyczyną może być również niedostateczne rozeznanie sytuacji, ale bywa jednak i tak, że emocje społeczne biorą górę nad rozsądkiem, co ogranicza możliwości skutecznego rozwiązywania problemów. Dlatego też dla podniesienia skuteczności naszego działania Rada Gminy podjęła uchwałę o przystąpieniu do opracowania strategii rozwoju, nakreślającej kierunki rozwoju naszej gminy w dłuższej perspektywie czasu. Spośród licznych propozycji firm opracowujących plany strategiczne wybraliśmy grupę ekspertów, moderatorów preferującą zespołową metodę opracowywania strategii, gwarantującą aktywny udział w pracach bezpośrednim jej odbiorcom. Do udziału w pracach nad strategią zaproszono ponad 100 osób, jednak nie wszyscy spośród nich wzięli w nich udział. W tym miejscu należą się szczególne podziękowania tym mieszkańcom, którzy poświęcili swój czas na aktywny udział w pracach warsztatowych oraz włączyli się do konsultacji społecznej wypracowanego dokumentu. Można śmiało powiedzieć, że przedstawiany Państwu dokument jest wynikiem wspólnej, intensywnej pracy aktywnych mieszkańców naszej Gminy. Aktywne uczestnictwo mieszkańców w fazie opracowywania planu oraz ich dalsze włączenie się w opracowywanie planów realizacyjnych oraz realizację wyznaczonych celów zadecydują o tym, że nasz rozwój zadowoli wszystkich mieszkańców. Tą drogą jeszcze raz dziękuję wszystkim uczestnikom za obecność, pracowitość i atmosferę na spotkaniach. Z wyrazami szacunku Wójt Gminy Solina Zbigniew Sawiński 3. SPRAWOZDANIE Z PRZEBIEGU PRAC NAD PLANEM STRATEGICZNYM GMINY 3.1. OKRES OPRACOWANIA PLANU Prace nad planem przebiegały od października 1997 roku do marca 1998 roku. Rozpoczęły się one od opracowania przez pracowników Urzędu Gminy diagnozy społeczności lokalnej wg wytycznych dostarczonych przez konsultantów, moderatorów. Prace te trwały w miesiącach październik, listopad i pierwsza połowa grudnia. Zebrany materiał liczbowy stanowił podstawę rzeczowej dyskusji w trakcie prac warsztatowych odbywających się w miesiącach grudniu 1997 i styczniu 1998. Opracowane wyniki prac warsztatowych zostały poddane szerokiej konsultacji społecznej przeprowadzonej w pierwszej i drugiej dekadzie miesiąca lutego 1998 roku, w formie badań ankietowych. Zebrany materiał ankietowy opracowywany w III dekadzie lutego i pierwszej połowie marca 1998 roku, został zamieszczony w prezentowanym roboczym planie strategicznym. 3.2. MIEJSCA REALIZACJI PRAC 3.2.1. Solina - Urząd Gminy: * działania organizacyjne i koordynacja prac * opracowanie diagnozy * warsztaty diagnostyczno-projektowe: 3.2.2. Rzeszów * konsultacje * prace redakcyjne * koordynacja dokumentacji i informacji. 3.3. REALIZATORZY PRAC 3.3.1. Koordynator ze strony Urzędu Gminy 3.3.2. Zespół konsultantów i moderatorów: Tomasz Bartnicki, Paweł Mentelski, Jadwiga Pawłowska Dariusz Ślusarz, Grzegorz Ślusarz 3.3.3. Główne grupy społeczności lokalnej: * przedstawiciele Rady i Zarządu Gminy, * pracownicy Urzędu Gminy, * przedstawiciele partii politycznych, * przedstawiciele organizacji społecznych, * przedstawiciele środowiska gospodarczego, * miejscowe autorytety. 3.3.4. Wykaz uczestników spotkań warsztatowych Do pracy nad strategią gminy łącznie zaproszonych zostało 100 osób. W warsztatach, w różnym stopniu wzięli udział: Lp. Imię Nazwisko Zawód 1 Stanisław Bieszczad Hotel "Solina" - właściciel 2 Edward Czerenkiewicz sołtys Bukowiec 3 Józef Deresz sołtys Bóbrka 4 Celina Derewońko UG Solina 5 Helena Fałek GZEAS 6 Mieczysław Fedorowicz dyrektor szkoły 7 Bronisław Głuszko członek Zarządu Gminy 8 Jan Gros rolnik 9 Józef Halko sołtys 10 Tadeusz Jankowski pracownik KUP Lesko 11 Jan Joniak wolny zawód 12 Henryk Kardasz sołtys wsi Polańczyk 13 Andrzej Kardasz PUW "POLKARD" - dyrektor 14 Henryk Kowalik Zawóz 15 Stanisław Kozdęba emeryt 16 Roman Krupa SP - Berezka nauczyciel 17 Krystyna Litera UG Solina 18 Grażyna Lorenc pracownik socjalny GOPS (kierownik) 19 Ireneusz Łukacz UG Solina 20 Krzysztof Łukacz sołtys 21 Dariusz Łyda pracownik GOK 22 Wiesław Matuszewski radny - Polańczyk 23 Edward Matuszewski pracownik UG 24 Ryszard Matuszewski sołtys - rolnik 25 Kaziemierz Matuszewski prezes KR Myczków 26 Stanisław Mrzygłód prezes KR 27 Jan Mucha Polańczyk 28 Józef Muszański SP Berezka 29 Andrzej Niepołomski usługi rozrywkowe 30 Krzysztof Ochyra HYDROTECHNIK ZEW S-M. S.A. 31 Mirosław Oliwko 32 Elżbieta Oliwko SP - Zawóz nauczycielka 33 Grażyna Orłowska pracownik socjalny GOPS 34 Władysław Pach UG Solina 35 Dorota Pelc SP Myczkowce - dyrektor 36 Henryk Płaze 37 Edward Pomykała sołtys 38 Zofia Pomykała UG - kier. USC 39 Stanisław Pyteraf dyrektor szkoły 40 Henryk Rafalski radny - Myczków 41 Stanisław Rząsa pracownik WZW "Jawor" 42 Jadwiga Sałapata RZDR Lesko 43 Zbigniew Sawiński radny 44 Andrzej Skruch lek. "SU" Budowlaniec 45 Andrzej Skrzat sanatorium 46 Alicja Smoleń podinspektor UG Polańczyk 47 Aniela Solarz GZEAS 48 Zygmunt Solon sołtys Rybne 49 Sylwester Starzyk z-ca dyr. WZW "Jawor" 50 Jan Step lek. "SU" Budowlaniec 51 Zbigniew Szpetnar pracownik UG 52 Stanisława Tyma rolnik 53 Barbara Warchoł sekretarz gminy 54 Ryszard Wojnar Dom Wyp. "Tarnica" 55 Michał Wosnik GOK - dyrektor 56 Marek Wronowski radny 57 Marian Wroński podinspektor w UG Solina 58 Ryszard Wysata Polańczyk 59 Marian Zimoń SP Wołkowyja - nauczyciel 60 Antoni Zwierzyński Rada Sołecka 3.4. WYKAZ SPOTKAŃ WARSZTATOWYCH 3.4.1. Spotkanie nr 1 - 22 grudnia 1997 Zawartość: * wprowadzenie do opracowania strategii w gminie Solina, * analiza możliwości opracowania strategii gminy Solina. 3.4.2. Spotkanie nr 2 - 23 grudnia 1997 Zawartość: * zdefiniowanie podstawowych pojęć, * uzgodnienie metodyki i organizacji pracy, * sformułowanie głównych założeń strategii, * określenie struktury potrzeb mieszkańców gminy, * istota strategii - przypomnienie, * zadania planu strategicznego, założenia do planu strategicznego, * problemy w zakresie potrzeb społecznych - kryteria. 3.4.3. Spotkanie nr 3 - 10 stycznia 1998 Zawartość: * identyfikacja problemów w sferze: - zaspokojenia potrzeb mieszkańców, - potencjałów gminy, - gospodarczej, * prezentacje i przyjęcie wyników pracy grup roboczych. 3.4.4. Spotkanie nr 4 - 16 stycznia 1998 Zawartość: * określenie czynników rozwojowych gminy: - czynniki sprzyjające i niesprzyjające w zakresie zaspokajania potrzeb mieszkańców i potencjałów w gminie oraz otoczeniu, - atuty i słabości gminy w zakresie działalności gospodarczej oraz szanse i zagrożenia w otoczeniu. * prezentacje i przyjęcie wyników pracy grup roboczych. 3.4.5. Spotkanie nr 5 - 17 stycznia 1998 Zawartość: * określenie czynników rozwojowych gminy c.d., * tworzenie alternatywnych wizji gminy do roku 2010, * wypracowanie projektów misji gminy, * formułowanie celów strategicznych w zakresie zaspokojenia potrzeb mieszkańców, * prezentacje i przyjęcie wyników pracy grup roboczych. 3.4.6. Spotkanie nr 6 - 23 stycznia 1998 Zawartość: * formułowanie celów strategicznych w zakresie: - potencjałów gminy, - działalności gospodarczej, * określenie strategii działania, * prezentacje i przyjęcie wyników pracy grup roboczych. 3.4.7. Spotkanie nr 7 - 24 stycznia 1998 Zawartość: * prezentacja i przyjęcie wyników prac ze wszystkich spotkań, * wypracowanie listy przedsięwzięć o znaczeniu strategicznym dla gminy do realizacji we współpracy z innymi gminami, * omówienie dalszych prac związanych z konsultacją społeczną i przyjęciem strategii w gminie oraz działaniami związanymi z jej realizacją. 3.5. METODYKA PRACY 3.5.1. Przyjęte zasady pracy * Podstawą podjęcia prac nad strategią jest stosowna uchwała Rady Gminy. * Praca nad strategią jest kierowana przez przedstawicieli władz gminy. * W opracowaniu strategii biorą udział przedstawiciele społeczności gminy. * Projekt planu jest konsultowany z mieszkańcami gminy. * Współautorzy strategii są jej rzecznikami w swoich środowiskach. * Konkretyzacja planu następuje w kolejnych fazach pracy nad nim. 3.5.2. Metody komunikacji w grupie Praca w zespołach realizowana była z wykorzystaniem wizualnych technik moderacji, które pozwoliły na: * pracę z dużymi grupami ludzi i dochodzenie w tej pracy do oczekiwanych wyników w zaplanowanym czasie, * skuteczne i uważne wzajemne słuchanie się uczestników, * wysoki stopień koncentracji dyskusji wokół rozpracowywanych zagadnień, * ujednolicenie rozumienia pojęć związanych z planowaniem przyszłości gminy, wśród uczestników. 3.5.3. Dodatkowe korzyści, które osiągnięto w pracy nad planem * Integracja społeczności lokalnej wokół wspólnych celów i w trakcie pracy. * Wyraźniejsze wyłonienie się reprezentacji lokalnych grup interesów. * Rozwinięcie kultury rozwiązywania problemów na bazie argumentów i szukaniu kompromisu. * Pozytywny wpływ na wzrost gotowości w zakresie wprowadzania niezbędnych zmian w gminie. 4. DIAGNOZA SYTUACJI GMINY 4.1. OCENA POZIOMU ZASPOKOJENIA POTRZEB MIESZKAŃCÓW Podstawą podejmowania wszelkich działań człowieka są potrzeby, a zwłaszcza potrzeby niezaspokojone będące czynnikiem sprawczym tych działań. Dlatego też pierwszym krokiem w diagnozie stanu gminy jest ocena poziomu zaspokojenia potrzeb jej mieszkańców. 4.1.1. Struktura i kryteria ocen potrzeb społecznych Poniżej znajduje się lista potrzeb społecznych uniwersalnych, wyróżnianych w literaturze przedmiotu. Na stopień zaspokojenia wszystkich tych potrzeb, wpływać mogą władze gminy lub podmioty instytucjonalne i ogół mieszkańców współdziałających w realizacji przyszłej strategii. Taką systematykę potrzeb przyjęto do dalszej pracy. * zabezpieczenie materialne - poziom dochodów - wyposażenie w dobra materialne - możliwość zachowania, odtwarzania i powiększania dochodów * wyżywienie - jakość wody pitnej - stopień ewentualnego niedożywienia - jakość produktów żywnościowych - dostęp do tanich produktów - dostęp do szybkich, dobrych i względnie tanich form żywienia * schronienie - samodzielność zamieszkiwania - wielkość mieszkań - typ zabudowy - wyposażenie mieszkań * bezpieczeństwo - zagrożenia przestępczością - zagrożenia związane z ruchem drogowym - zagrożenia zdarzeniami losowymi * zdrowie i życie - przeciętna długość trwania życia, umieralność niemowląt - udział niepełnosprawnych - zachorowalność, w tym na choroby przewlekłe, choroby cywilizacyjne - dzietność rodzin * opieka - nad dziećmi - nad niepełnosprawnymi - nad osobami w podeszłym wieku * rozwój ludzi - długość kształcenia szkolnego - jakość kształcenia - poziom wykształcenia mieszkańców - czas poświęcony rozwojowi fizycznemu - poziom rozwoju fizycznego - czas na rozwój duchowy * rekreacja, wygoda, przyjemności - ilość czasu wolnego - jakość (poziom) rekreacji * kultura - poziom biernego uczestnictwa w kulturze - poziom uczestnictwa czynnego w kulturze * kontakty społeczne, więź grupowa - możliwość wyboru i oddziaływania na postawy - stopień integracji mieszkańców - stopień zorganizowania mieszkańców - tolerancyjność - ofiarność - lojalność grupowa * tożsamość z gminą - identyfikacja z gminą - walory estetyczne i historyczne - poziom uczestnictwa w zarządzaniu gminą * swoboda i łatwość kontaktów przestrzennych - czas zużywany na przemieszczanie się - różnorodność, niezawodność i koszt przemieszczania się * wartości moralne i potrzeby religijne 4.1.2. Ocena poziomu zaspokojenia potrzeb społecznych Poziom zaspokojenia potrzeb został oceniony przez mieszkańców gminy bezpośrednio uczestniczących w pracach nad strategią (uczestników warsztatów) jak i osoby biorące udział w konsultacjach społecznych wypracowanego dokumentu poprzez wypełnienie ankiet. Każdej z potrzeb przyznawano w ankiecie punkty od 1 do 10 według własnej oceny, przy czym 1 oznacza brak zaspokojenia potrzeby, 10 - bardzo wysoki poziom zaspokojenia potrzeby. Wynik oceny przedstawiony jest poniżej jako średnia liczba punktów, jaką uzyskał poziom zaspokojenia każdej z potrzeb (suma punktów dla każdej z potrzeb podzielona przez liczbę odpowiedzi). Potrzeby zostały uszeregowane według oceny poziomu ich zaspokojenia zaczynając od potrzeby o najniższym poziomie zaspokojenia, a kończąc na potrzebie o najwyższym poziomie zaspokojenia. Potrzeba Ocena poziomu zaspokojenia potrzeb w ocenie uczestników warsztatów Ocena poziomu zaspokojenia potrzeby w ocenie mieszkańców zabezpieczenie materialne 4,38 3,77 kultura 4,85 3,21 rozwój ludzi 4,88 4,03 kontakty społeczne, więź grupowa 5,19 3,44 zdrowie i życie 5,27 5,19 rekreacja, wygoda, przyjemności 5,31 3,50 swoboda i łatwość kontaktów przestrzennych 5,42 3,73 opieka 5,50 4,49 bezpieczeństwo 5,96 5,7 schronienie 6,58 5,20 wyżywienie 6,81 4,21 wartości moralne i potrzeby religijne 8,08 6,76 4.2. ZIDENTYFIKOWANE PROBLEMY GMINY W trakcie pracy warsztatowej uczestnicy zidentyfikowali problemy w następujących zakresach: * zaspokojenia potrzeb mieszkańców, * potencjałów gminy, * w sferze gospodarczej. 4.2.1. Problemy w zakresie zaspokajania potrzeb mieszkańców W zakresie zaspokojenia potrzeb mieszkańców, w odniesieniu do poszczególnych z nich zidentyfikowano następujące problemy: Potrzeba zabezpieczenia materialnego: * niski poziom dochodów * niedostateczne wyposażenie w dobra materialne * wysoki poziom bezrobocia poza sezonem turystycznym Potrzeba wyżywienia: * nieracjonalne odżywianie * niedożywienie dzieci z rodzin ubogich i patologicznych * brak dostępu do tanich form żywienia oraz żywienia zbiorowego * droga żywność Potrzeba schronienia: * niski standard mieszkań * niezadowalający stopień samodzielności mieszkań Potrzeba bezpieczeństwa * wzrost przestępczości w okresie letnim * niedostateczne oznakowanie dróg * niedostateczne utrzymanie zimowe dróg * zła jakość nawierzchni dróg * niedostateczna obsada kadrowa policji * niewydolna komunikacja (łączność) * utrudniony dostęp do wody w celach p. poż. Potrzeba zdrowia i życia: * częste wypadki utonięć w zbiornikach wodnych * duża ilość osób chorych na choroby przewlekłe układu oddechowego i narządów ruchu * częste wady postawy u dzieci i dorosłych * skłonność młodzieży do nadużywania alkoholu * brak dostatecznej opieki stomatologicznej * utrudniony dostęp do specjalistycznej opieki medycznej * brak możliwości rehabilitacji osób niepełnosprawnych Potrzeba opieki: * niedostateczna opieka nad dziećmi w rodzinach patologicznych Potrzeba rozwoju ludzi: * ograniczony dostęp do TV * brak sal gimnastycznych przy większości szkół * brak nauczycieli języków obcych * niewystarczające zaplecze szkół podstawowych * utrudniony dojazd dzieci do szkół Potrzeba rekreacji, wygody, przyjemności: * brak nawyków aktywnego spędzania wolnego czasu * brak animatorów sportu i rekreacji * niewystarczająca ilość urządzeń i obiektów do rekreacji Potrzeba kultury: * niewystarczająca ilość kwalifikowanej kadry do tworzenia kultury * mała ilość imprez kulturalnych * niewystarczające zaplecze kulturalne * zanik kultywowania tradycji Potrzeba kontaktów społecznych, więzi grupowej, tożsamości z gminą: * słabe zainteresowanie mieszkańców sprawami gminy * brak tolerancji: zawiść, niezrozumienie, zazdrość międzyludzka * małe zaangażowanie mieszkańców w zarządzaniu gminą * postawy roszczeniowe Potrzeba swobody i łatwości kontaktów przestrzennych: * utrudniony kontakt ze względu na duże odległości Potrzeby wartości moralnych i potrzeby religijne: * nie zgłoszono problemów 4.2.2. Problemy w zakresie potencjałów gminy W odniesieniu do zasobów i możliwości gminy zidentyfikowano problemy w zakresie potencjałów: technicznego i ekologicznego. Potencjał techniczny W potencjale technicznym zidentyfikowano problemy w zakresie budownictwa (budynki i budowle), infrastruktury, w zakresie systemów eksploatacji i odnowy oraz systemów zabezpieczeń, co zawiera poniższe zestawienie. - Infrastruktura: * duże spadki napięcia energii elektrycznej * brak gazyfikacji * niedostatecznie rozwinięta kanalizacja i oczyszczanie ścieków * niewystarczająca sieć telekomunikacji * brak wodociągów w sześciu miejscowościach * zły stan dróg * niedostateczna informacja w zakresie turystyki - Budynki i budowle: * niewystarczająca ilość obiektów sportowych - Systemy eksploatacji i odnowy: * niewykorzystane zasoby naturalne (wody mineralne) * zanieczyszczenie powietrza przez istniejące kotłownie węglowe - Systemy zabezpieczeń: * ograniczona skuteczność jednostek straży pożarnej * niewydolna łączność telekomunikacyjna Potencjał ekologiczny W odniesieniu do potencjału ekologicznego zidentyfikowano problemy w zakresie zasobów naturalnych, systemów i urządzeń proekologicznych i ekoświadomości. Zidentyfikowane problemy to: - Zasoby naturalne: * pogarszający się stan wód w zbiornikach (Solina, Myczkowce) * niezagospodarowane zasoby wód mineralnych - Systemy i urządzenia proekologiczne: * problem z gospodarką odpadami stałymi * niewystarczająca ilość oczyszczalni ścieków wraz z kanalizacją * niewystarczająca i przestarzała sieć wodociągowa * zanieczyszczenie powietrza istniejącymi kotłowniami węglowymi * brak wykorzystania naturalnych źródeł energii - Ekoświadomość: * mała świadomość ekologiczna mieszkańców * brak wykwalifikowanej kadry ekologicznej * degradacja środowiska naturalnego: zbiorników wodnych, gleby 4.2.3. Problemy w sferze działalności gospodarczej W sferze działalności gospodarczej zidentyfikowano problemy w zakresie turystyki, lecznictwa uzdrowiskowego, rolnictwa, leśnictwa, handlu i usług oraz wytwórczości. Za najważniejsze problemy uznano: Turystyka * brak centrum informacji turystycznej * braki w zagospodarowaniu obrzeży zbiorników * brak obiektów o wysokim standardzie * brak wystarczającej ilości miejsc do parkowania w sezonie * krótki sezon turystyczny * zbyt wolny rozwój bazy agroturystycznej * niski standard części oferowanych usług * niewystarczająca ilość szlaków turystycznych i ścieżek zdrowia * niewystarczający stan utrzymania czystości gminy Rolnictwo * nieopłacalna produkcja rolna * zły stan dróg dojazdowych do pól i lasów * ograniczone rynki zbytu dla żywca wołowego * rozdrobnienie gospodarstw rolnych * niedostosowanie gospodarstw rolnych do prowadzenia agroturystyki * brak przetwórstwa rolno - spożywczego * małe zainteresowanie młodych ludzi prowadzeniem gospodarstw * niskie zainteresowanie rolników podnoszeniem kwalifikacji * szkody wyrządzone przez zwierzynę leśną Leśnictwo * duże szkody w uprawach rolnych i leśnych wyrządzane przez zwierzynę łowną * zbyt małe nakłady na hodowlę lasu * problem z utrzymaniem żywotności drzewostanu jodłowego Lecznictwo uzdrowiskowe * brak szczególnej ochrony strefy uzdrowiskowej * istniejące bariery architektoniczne dla osób niepełnosprawnych * brak domu zdrojowego i pijalni wód * niezagospodarowane istniejące źródła wód mineralnych * zły stan techniczny infrastruktury uzdrowiska * przekształcenia własnościowe nie gwarantujące utrzymania lecznictwa uzdrowiskowego Handel i usługi * niska jakość świadczonych usług * niewystarczająca baza usług bytowych (optyk, szklarz, krawiec, fryzjer, zegarmistrz, naprawa sprzętu AGD itp.) * utrudnione warunki prowadzenia działalności gospodarczej Wytwórczość * niewystarczająca baza przetwórstwa rolno - spożywczego * niski stopień przetwarzania pozyskiwanego drewna 4.3. CZYNNIKI ROZWOJOWE GMINY 4.3.1. Czynniki rozwojowe w zakresie wybranych potrzeb mieszkańców W trakcie spotkania warsztatowego uczestnicy identyfikowali czynniki sprzyjające oraz niesprzyjające w zakresie zaspokajania potrzeb mieszkańców. Identyfikacja dokonana została odrębnie dla czynników rozwojowych wewnętrznych (sprzyjających i niesprzyjających), odnoszących się do gminy, na które gmina w dużym stopniu może wpływać oraz czynników rozwojowych zewnętrznych (stanowiących szanse i zagrożenia) odnoszących się do otoczenia gminy, na które gmina przeważnie nie ma wpływu. Potrzeba zabezpieczenia materialnego Czynniki rozwojowe wewnętrzne: sprzyjające: * rozwój drobnej przedsiębiorczości * rozwój turystyki i agroturystyki * rozwój lecznictwa uzdrowiskowego niesprzyjające: * wysokie bezrobocie (sezonowość) Czynniki rozwojowe zewnętrzne: sprzyjające (szanse): * rozwój lecznictwa uzdrowiskowego niesprzyjające (zagrożenia): * niestabilna polityka podatkowa Potrzeba schronienia Czynniki rozwojowe - wewnętrzne: sprzyjające: * możliwość zarobkowania (wynajem kwater) ułatwiająca utrzymanie domów mieszkalnych * duże możliwości wykorzystywania energii odnawialnej: wiatraki, pompy wodne i inne * ulgi podatkowe (podatki gminne) * dostęp do surowców miejscowych: drewno, kamień, żwir * istnienie aktualnego planu przestrzennego zagospodarowania * dostępne tereny budowlane - częściowo uzbrojone niesprzyjające: * wysokie koszty budowy nowych mieszkań (ceny materiałów) * wysokie koszty utrzymania mieszkań (woda, energia, CO) Czynniki rozwojowe - zewnętrzne: sprzyjające (szanse): * istnienie korzystnych form kredytowania inwestycji proekologicznych * istnienie elektrowni wodnych na terenie gminy niesprzyjające (zagrożenia): * przeszkody prawne uniemożliwiające korzystanie na korzystnych warunkach z energii elektrycznej produkowanej na terenie gminy * brak dostępu do tanich kredytów dla budownictwa * wysokie ceny energii elektrycznej, gazu Potrzeba opieki, zdrowia i życia, bezpieczeństwa Czynniki rozwojowe wewnętrzne: sprzyjające: * brak narkomanii * istniejąca baza sanatoryjna i jej zaplecze kadrowe niesprzyjające: * brak badań profilaktycznych w zakresie wad postawy u dzieci i młodzieży * niedostateczna ilość strzeżonych kąpielisk * niewystarczające wyposażenie policji w sprzęt Czynniki rozwojowe zewnętrzne: sprzyjające (szanse): * popularyzowanie zdrowego stylu życia w środkach masowego przekazu * wzrastająca świadomość w zakresie profilaktyki zdrowotnej * planowana reforma służby zdrowia niesprzyjające (zagrożenia): * zmniejszenie ilości skierowań do sanatoriów przez MZiOS * małe nakłady na utrzymanie i remonty dróg wojewódzkich * napływ grup subkultur młodzieżowych w sezonie letnim Potrzeba wyżywienia Czynniki rozwojowe wewnętrzne: sprzyjające: * większe uaktywnienie działalności propagandowej w zakresie racjonalnego odżywiania się ludności oraz rodzin patologicznych * własna żywność (mleko, mięso) niesprzyjające: * nieracjonalne odżywianie * brak dostępu do tanich form żywienia * niskie dochody * wysokie koszty zaopatrzenia w żywność Czynniki rozwojowe zewnętrzne: sprzyjające (szanse): * istnienie programów edukacyjnych propagujących racjonalne żywienie niesprzyjające (zagrożenia): - duża liczba ludności o bardzo niskich dochodach - zbyt małe nakłady na inwestycje związane z racjonalną gospodarką wodną (dostęp do wysokiej jakości wody pitnej, oczyszczalnia ścieków itp.) Potrzeby kultury, rekreacji, wygody, przyjemności, rozwoju ludzi Czynniki rozwojowe wewnętrzne: sprzyjające: * posiadanie obiektów kultury * duże zainteresowanie uczestnictwem w imprezach kulturalnych * walory przyrodniczo - krajobrazowe atrakcyjne pod względem rekreacyjnym * możliwość kontaktu z osobami przyjeżdżającymi do gminy na wypoczynek niesprzyjające: * mała ilość oznakowanych ścieżek i tras turystycznych * niedoinwestowanie obiektów kultury * wysokie koszty organizacji imprez * brak sponsorów na terenie gminy współfinansujących imprezy kulturalne * mała świadomość z pożytku aktywnego spędzania czasu * małe zaangażowanie społeczne w kreowaniu swego otoczenia * odpływ z gminy ludzi młodych Czynniki rozwojowe zewnętrzne: sprzyjające (szanse): * zainteresowanie znanych osób pobytem na terenie gminy * wzrastające zainteresowanie spędzeniem wolnego czasu w kontakcie z przyrodą niesprzyjające (zagrożenia): * złe wzorce z zewnątrz (narkomania i sekty religijne, fałszywe wzory zachowań) Potrzeby kontaktów społecznych, więzi grupowej, tożsamości z gminą, swobody i łatwości kontaktów przestrzennych, wartości moralnych, potrzeby religijne Czynniki rozwojowe wewnętrzne: sprzyjające: * konsultacja planów i budżetów Rady Gminy ze społeczeństwem * posiadanie dużej ilości prywatnych środków transportowych * tworzenie społecznych komitetów przy realizacji zadań z zakresu infrastruktury wsi * częste spotkania mieszkańców z radnymi i władzami gminy * możliwość umieszczania informacji o rozwoju i problemach gminy w lokalnej prasie * zainteresowanie mieszkańców rozwojem łączności niesprzyjające: * ograniczone możliwości otrzymania abonamentu telefonicznego * zła jakość dróg i ich utrzymania * ograniczone możliwości uczestnictwa społeczeństwa w imprezach kulturalnych * brak zrozumienia i poszanowania dla osób pracujących społecznie i w gminie Czynniki rozwojowe zewnętrzne: sprzyjające (szanse): * bliskość granic państwa * możliwość wsparcia finansowego działań organizacji społecznych * funkcjonowanie Euroregionu Karpaty * reforma administracyjna kraju niesprzyjające (zagrożenia): * zagrożenia ze strony sekt i subkultur 4.3.2. Czynniki rozwojowe w zakresie wybranych potencjałów W trakcie spotkań warsztatowych uczestnicy identyfikowali czynniki sprzyjające i niesprzyjające utrwalaniu i rozwojowi poszczególnych potencjałów. W tym przypadku identyfikacja dokonana została również odrębnie dla czynników rozwojowych wewnętrznych, na które gmina w dużym stopniu może wpływać, oraz czynników rozwojowych zewnętrznych odnoszących się do otoczenia gminy, na które gmina przeważnie nie ma wpływu. Potencjał ekologiczny: ekoświadomość , systemy i urządzenia proekologiczne, zasoby naturalne Czynniki rozwojowe - wewnętrzne: sprzyjające: * naturalne walory przyrodnicze: akweny wodne, zasoby leśne, czyste powietrze, korzystny klimat * istniejący program uporządkowania gospodarki wodno - ściekowej * opracowana dokumentacja na gazyfikacje miejscowości: Bereska, Myczków, Polańczyk * położenie geograficzne * istniejące zasoby wód mineralnych * posiadanie pełnej dokumentacji i pozwolenia na budowę oczyszczalni ścieków w Polańczyku * istniejąca dokumentacja na budowę kotłowni ekologicznej na potrzeby osiedla w Polańczyku * istniejąca dokumentacja na kanalizację osiedla domków jednorodzinnych w Polańczyku niesprzyjające: * niewystarczające środki finansowe na realizacje oczyszczalni ścieków * brak własnego wysypiska śmieci * brak wykwalifikowanej kadry ekologicznej i komórki kreującej wygląd estetyczny naszej gminy * brak skupu i zbiórki surowców wtórnych * brak oczyszczalni ścieków wraz z kanalizacją w poszczególnych miejscowościach * mała świadomość i wrażliwość na estetyczne utrzymanie własnej posesji i otoczenia * istnienie kotłowni węglowych Czynniki rozwojowe - zewnętrzne: sprzyjające (szanse): * możliwość pozyskiwania funduszy na ochronę środowiska niesprzyjające (zagrożenia): * nadmierna eksploatacja zasobów leśnych w stosunku do zalesień * brak instrumentów prawnych do egzekwowania utrzymania czystości Potencjał techniczny: budynki i budowle, systemy eksploatacji i odnowy, systemy zabezpieczeń, infrastruktura Czynniki rozwojowe - wewnętrzne: sprzyjające: * posiadanie planu gospodarki wodno - ściekowej na terenie gminy * posiadanie sieci wodociągowej w 11 sołectwach * posiadanie dokumentacji w zakresie wydajności i właściwości leczniczych wód mineralnych * opracowywanie dokumentacji na budowę kotłowni ekologicznej dla potrzeb osiedla w Polańczyku * oddanie do użytku remizy strażackiej w Myczkowie * oddawanie corocznie kilku kilometrów dróg gminnych na użytek publiczny * istniejąca szkoła w Zawozie z ekologiczną kotłownią i oczyszczalnią ścieków * posiadanie dokumentacji na budowę wodociągu w miejscowości Myczkowce, w opracowaniu Bereźnica W. * uruchomienie bezpośrednich łączy dla istniejących abonentów * posiadanie dokumentacji na główną sieć gazyfikacji Berezka - Myczków - Polańczyk * posiadane dokumentacje na reelektryfikację niektórych wsi * budowa remizy strażackiej w Polańczyku * istniejący sprawny system ostrzegawczy przed niebezpieczeństwami * plany dalszej rozbudowy systemu ekologicznego ogrzewania szkół niesprzyjające: * brak magazynu przeciwpowodziowego * niewystarczająca ilość środków gminy na realizację zadań w zakresie infrastruktury * szczupłość środków finansowych na odtworzenie sprzętu OSP * wysokie koszty paliw ekologicznych * zły stan techniczny mostów oraz brak mostów w niektórych miejscowościach * szczupłość środków finansowych na zagospodarowanie wód mineralnych * szczupłość środków finansowych przekazywanych na tworzenie nowych obiektów sportowych * niewystarczająca sieć połączeń telekomunikacyjnych * mała ilość stacji TRAFO Czynniki rozwojowe - zewnętrzne: sprzyjające (szanse): * gmina w zasięgu sieci telefonii komórkowej * umieszczenie zadań w zakresie gospodarki wodno - ściekowej na liście priorytetowej województwa * możliwość korzystania ze środków pomocowych w różnych źródeł finansowych * rozwój telekomunikacji (np. aparatu na karty magnetyczne) * możliwość skorzystania z usług sieci internetowej niesprzyjające(zagrożenia): * uszczuplenie budżetu gminy wynikające ze zmiany sposobu naliczania podatku od środków transportowych * szczupłość środków na modernizację dróg krajowych i wojewódzkich * małe zainteresowanie operatorów rozwojem sieci telefonicznych 4.3.3. Czynniki rozwojowe w zakresie wybranych dziedzin działalności gospodarczej W trakcie spotkań warsztatowych uczestnicy identyfikowali mocne strony (atuty) oraz słabe strony (słabości) gminy jako czynniki rozwojowe wewnętrzne, na które gmina w dużym stopniu może wpływać. Jednocześnie zidentyfikowano czynniki rozwojowe zewnętrzne, szanse i zagrożenia, na które gmina przeważnie nie może wpływać. Handel i usługi, wytwórczość Czynniki rozwojowe wewnętrzne: mocne strony - atuty: * wzrastające zapotrzebowanie na usługi (handel, gastronomia, usługi bytowe i turystyczne) * rosnąca konkurencja w zakresie działalności gospodarczej * wzrastający napływ turystów * istniejąca baza handlowo - usługowa * dostęp do surowców miejscowych (np. drewno) * możliwość uzyskania ulg podatkowych * właściwa promocja gminy * istniejące koncepcje dotyczące wprowadzenia ładu architektonicznego w zabudowie placówek usługowo - handlowych * atrakcyjność terenu * rosnące doświadczenie w prowadzeniu usług * poprawa jakości prowadzonych usług * dostępne tereny pod rozwój działalności handlowej i usługowej słabe strony - słabości: * niski stopień przetwarzania drewna * mała ilość kadry wysoko wykwalifikowanej * utrudnione warunki prowadzenia działalności gospodarczej (komunikacja, zaplecze) * niewystarczająca baza usług bytowych (np. warsztat samochodowy, optyk, szklarz) Czynniki rozwojowe zewnętrzne: szanse: * duże zapotrzebowanie na wysoko przetworzone produkty przemysłu drzewnego * istniejące bazy przetwórstwa rolno - spożywczego * zainteresowanie turystów i społeczeństwa różnorodnymi usługami * zainteresowanie inwestorów zewnętrznych * rosnące zapotrzebowanie na wypoczynek w gospodarstwach agroturystycznych * rosnące zapotrzebowanie na "zdrową żywność" zagrożenia: * handel niekoncesjonowany (nieuczciwa konkurencja) * niestabilność przepisów prawno - podatkowych Lecznictwo uzdrowiskowe Czynniki rozwojowe wewnętrzne: mocne strony - atuty: * korzystne uwarunkowania klimatyczne i krajobrazowe * istnienie bazy lecznictwa uzdrowiskowego i źródeł wód mineralnych * istnienie ludzi zaangażowanych w rozwój lecznictwa uzdrowiskowego * stały udział w targach uzdrowiskowych * wykwalifikowana kadra * współpraca z ośrodkami akademickimi * posiadanie dokumentacji w zakresie wydajności i właściwości wód mineralnych słabe strony - słabości: * szczupłość środków finansowych na zagospodarowanie wód mineralnych * niezadowalająca baza lecznictwa uzdrowiskowego * niezagospodarowane istniejące źródła wód mineralnych - brak pijalni wód * brak koordynacji między ośrodkami lecznictwa sanatoryjnego * brak "zielonych szkół" Czynniki rozwojowe zewnętrzne: szanse: * wzrastające zapotrzebowanie na "zielone szkoły" * duże zapotrzebowanie na lecznictwo uzdrowiskowe zagrożenia: * bliskość znanych ośrodków lecznictwa uzdrowiskowego * procesy przekształceń własnościowych nie gwarantujące utrzymania lecznictwa uzdrowiskowego Turystyka Czynniki rozwojowe wewnętrzne: mocne strony - atuty: * piękny krajobraz - czyste środowisko * dwa sztuczne zbiorniki wodne: Jezioro Myczkowieckie i Jezioro Solińskie (największy sztuczny zbiornik wodny w Polsce) * wolne tereny inwestycyjne pod budownictwo pensjonatów, pól namiotowych i innych obiektów infrastruktury turystycznej * dostępna informacja w lokalnych środkach masowego przekazu * możliwość uprawiania turystyki popularnej i kwalifikowanej (rowery, narty, wędkowanie i inne) * funkcjonująca stała baza WOPR oraz sekcja płetwonurków Państwowej Straży Pożarnej * rozwój telefonizacji w gminie * istniejące szlaki turystyczne * zabytki i pomniki kultury i przyrody * istniejąca baza turystyczna * "dzikość" Bieszczadów * rosnąca ilość gospodarstw agroturystycznych * wystarczająca ilość pól namiotowych * możliwość wykorzystania wolnych lokali dla rozwoju informacji turystycznej słabe strony - słabości: * leśne drogi zakładowe prowadzące do niektórych miejscowości niedostępne dla turystów * niewystarczająca ilość parkingów * niewystarczająca ilość połączeń autobusowych do niektórych miejscowości gminy w sezonie * zły stan techniczny połączeń drogowych z Cisną i Baligrodem * mała znajomość potrzeb turystów * niewystarczająca baza dla turystyki zimowej, sportów wodnych, zimowych i rekreacji * brak całodobowej stacji paliw * utrudniona dostępność do telefonów w większości miejscowości gminy * niebezpieczne drogi (wąskie, brak chodników, oświetlenia, brak przejść dla pieszych) * niedostateczna ilość kadr w zakresie rekreacji i sportu oraz obsługi ruchu turystycznego * brak współdziałania pomiędzy podmiotami w zakresie obsługi ruchu turystycznego * brak łatwo dostępnej informacji turystycznej * niewystarczająca ilość szlaków turystycznych i ścieżek oraz brak ich oznakowania * zła nawierzchnia dróg * słabe oznakowanie obiektów turystycznych * słabe oznakowanie dróg do miejscowości atrakcyjnych turystycznie Czynniki rozwojowe zewnętrzne: szanse: * moda na aktywny wypoczynek i moda na Bieszczady * funkcjonujące stowarzyszenie "Galicyjskie Gospodarstwa Gościnne" * bliskość dużych ośrodków miejskich * istniejąca ustawa o turystyce * moda na wypoczynek w gospodarstwach agroturystycznych zagrożenia: * słaba dostępność komunikacyjna gminy (w sezonie) * zubożenie społeczeństwa * bliskość znanych dużych ośrodków turystycznych * bliskość Słowacji (atrakcyjne tereny turystycznie) * niewłaściwe ustawodawstwo utrudniające pozyskiwanie terenów pod infrastrukturę turystyczną Rolnictwo Czynniki rozwojowe wewnętrzne: mocne strony - atuty: * rosnąca ilość gospodarstw agroturystycznych * duża liczba osób czasowo przebywających na terenie gminy * przeznaczanie środków z budżetu gminy na utrzymanie dróg dojazdowych do pól * duża liczba osób z przygotowaniem zawodowym * możliwość rozwoju pszczelarstwa (tereny miododajne) * duży udział użytków zielonych w strukturze użytkowania gruntów * dotowanie rolnictwa przez gminę * łatwy dostęp do doradztwa rolniczego słabe strony - słabości: * małe zainteresowanie rolników współpracą w zakresie wspólnego użytkowania maszyn * brak grup producenckich * niekorzystny klimat dla produkcji rolniczej * niekorzystne ukształtowanie terenów rolnych - duży udział terenów górzystych * niski stan wiedzy i świadomości dotyczącej procesów integracyjnych z UE * ograniczone możliwości zbytu produktów rolnych * niskie ceny produktów rolnych * rozdrobnienie gospodarstw rolnych * przestarzały i niedostosowany do rolnictwa górskiego park maszynowy Czynniki rozwojowe zewnętrzne: szanse: * dostępne preferencyjne kredyty dla rolnictwa * bliskość zakładów przetwórstwa rolno - spożywczego zagrożenia: * niestabilna polityka państwa wobec rolnictwa * brak regionalnej polityki rolnej państwa * wysokie ceny środków produkcji * niewystarczająca informacja na temat szans i zagrożeń wynikających z integracji z Unią Europejską Leśnictwo Czynniki rozwojowe wewnętrzne: mocne strony - atuty: * możliwość uprawiania łowiectwa * możliwość ściągnięcia myśliwych z zewnątrz (głównie dewizowych) * utrzymany naturalny stan lasów jako waloru turystycznego * możliwość pozyskiwania drewna * bogactwo zwierzyny łownej * bogactwo runa leśnego i ziół * możliwość zatrudnienia w rolnictwie * duża liczba osób z przygotowaniem zawodowym - absolwenci Technikum Leśnego w Lesku * wysoka lesistość słabe strony - słabości: * niewystarczająca współpraca między gminami a nadleśnictwami w sprawie użytkowania i utrzymania dróg * utrudniony dostęp do pozyskiwania drewna (drogi) * brak współpracy w zakresie dokarmiania zwierzyny leśnej oraz w zakresie gospodarki łowieckiej * utrata wartości gospodarczych drzewostanu * kłusownictwo i nielegalny pozysk drewna * mały stopień przetwarzania drewna w gminie Czynniki rozwojowe zewnętrzne: szanse: * nawiązanie współpracy ze Słowacją w celu likwidacji zagrożeń zapylenia powietrza * zainteresowanie w Europie możliwością polowania w Bieszczadach * rozwój budownictwa - wzrost zainteresowania drewnem jako materiałem budowlanym zagrożenia: * zanieczyszczenie powietrza z terenu sąsiednich państw 5. PLAN STRATEGICZNY GMINY (PROJEKT ROBOCZY) 5.1. ZAŁOŻENIA DO PLANU STRATEGICZNEGO Założenia do planu strategicznego stanowią warunki brzegowe niezbędne do prawidłowego sformułowania planu i są określane na początku opracowywania planu strategicznego. W odniesieniu do realizowanego planu przyjęto następujące założenia: Plan będzie służył mieszkańcom gminy. Decyzję o przyjęciu planu podejmie Rada Gminy. Plan będzie opracowywany przy współudziale mieszkańców. Projekt planu będzie poddany społecznej konsultacji. Okres planowania: 13 lat od 1998 roku do 2010 roku. podokresy: I 1 rok 1998 II 4 lata lata: 1999 - 2002 III 4 lata lata: 2003 - 2006 IV 4 lata lata: 2007 - 2010 5.2. MISJA GMINY Misja to najogólniejszy cel gminy (najczęściej jednozdaniowy) stanowiący opis wizji gminy z jej głównymi polami aktywności w przyszłości. Misję gminy określano w perspektywie do roku 2010. Misja gminy Solina do roku 2010: (W nawiasie podano odsetek głosów oddanych na dany wariant misji). Wariant 1 (57%) Jesteśmy gminą turystyczno - uzdrowiskową położoną w najpiękniejszym zakątku Polski - w Bieszczadach, w otoczeniu wód Zalewu Solińskiego i Myczkowieckiego, oferującą wszystkim: zdrowy i czynny wypoczynek nad woda i w górach, usługi leczniczo - sanatoryjne z wykorzystaniem miejscowych wód mineralnych, wypoczynek w gospodarstwach agroturystycznych oraz możliwość inwestowania. Zadowolenie naszych gości jest naszym sukcesem. Wariant 2 (23%) Gmina Solina to jedna z najpiękniejszych gmin uzdrowiskowych, położona w Bieszczadach, posiadająca wysokie walory turystyczne: czyste powietrze, góry, lasy, jeziora, wody mineralne, posiadająca dobrze rozwiniętą bazę turystyczną, wypoczynkową, uzdrowiskową (wykształconą kadrę) oprócz tego posiada wolne tereny pod budowę nowych obiektów związanych z turystyką, wypoczynkiem, przetwórstwem rolno - spożywczym oraz drobnymi usługami. Szeroko otwarta na współpracę. Wariant 3 (18%) Gmina Solina to gmina turystyczno - uzdrowiskowa, z dużą ilością gospodarstw agroturystycznych, położona w najpiękniejszym zakątku Polski - w Bieszczadach w otoczeniu wód Zalewu Solińskiego i Myczkowieckiego, oferująca w s z y s t k i m. : zdrowy i czynny wypoczynek nad wodą i w górach, usługi leczniczo - sanatoryjne z wykorzystaniem miejscowych wód mineralnych oraz wypoczynek w gospodarstwach agroturystycznych. Wariant 4 (2%) Jesteśmy gminą o naturalnych walorach przyrodniczo krajobrazowych z dwoma sztucznymi jeziorami, zasobami wód mineralnych, co zachęca do inwestycji turystycznych, a jakość usług i zadowolenie naszych gości będzie naszym sukcesem. 5.3. CELE STRATEGICZNE GMINY I STRATEGIE DZIAŁANIA (SPOSOBY DZIAŁANIA) Cel to stan, który chcemy osiągnąć w przyszłości. Cele strategiczne związane są z określaniem tego jaką gminą chcemy być, co się powinno robić lub czego nie powinno się robić w gminie. Cele strategiczne związane są z decyzjami dotyczącymi alokacji zasobów i potencjałów gminy. Realizacja celów strategicznych jest możliwa poprzez strategie działania. Strategie działania to względnie trwałe sposoby działania związane z realizacją celów strategicznych i określane są na podstawie zidentyfikowanych czynników rozwojowych. Innymi słowy, strategie działania określają co robić, aby osiągnąć założone wcześniej cele. Są związane z relacją, jaka występuje pomiędzy gminą a jej specyficznym otoczeniem. Specyficzne otoczenie - jest to otoczenie, z którym gmina ma bezpośrednie powiązania (wzajemne oddziaływania), np.: użytkownicy oferty gminy, dostawcy, konkurenci. Szerokie otoczenie - jest to pozostałe otoczenie (cały świat), z którym gmina nie ma aktualnie bezpośrednich powiązań lecz mogą się one pojawić w przyszłości. 5.3.1. Cele strategiczne oraz strategie działania do roku 2010 w zakresie zaspokojenia poszczególnych potrzeb mieszkańców Aby ustalić hierarchię (kolejność wg ważności) potrzeb mieszkańców gminy przeprowadzono badania ankietowe. Hierarchizację ustalono przyznając każdej z potrzeb kolejny numer od 1 do 12 według indywidualnej oceny ich ważności dokonanej przez każdą osobę ankietowaną. Kolejność ustalona została w następujący sposób: 1 - potrzeba najważniejsza 12 - potrzeba najmniej ważna W nawiasie (obok kolejnego miejsca w hierarchii) podano średnią ilość punktów uzyskaną przez każdą z potrzeb. Cele strategiczne w ramach każdej z potrzeb zostały poddane hierarchizacji poprzez przyznawanie punktów, według zasady im więcej punktów tym wyższa pozycja w hierarchii celów. Obok każdego celu (w nawiasie) znajduje się średnia ilość uzyskanych punktów w ramach każdej z potrzeb. miejsce w hierarchii 1 (2,57pkt.)- ZABEZPIECZENIE MATERIALNE miejsce w hierarchii 4 (4,88pkt.)- WYŻYWIENIE miejsce w hierarchii 6 (6,74pkt.)- SCHRONIENIE Cele: 1. Dostępne miejsca pracy gwarantujące dobry poziom życia (21,87pkt.). 2. Uporządkowana estetyczna zabudowa (6,84pkt.). 3. Wysoka jakość odżywiania (6,20pkt.). 4. Zwiększona dostępność do mieszkań komunalnych (5,27pkt.). Dla zrealizowania powyższych celów niezbędne są do podjęcia następujące działania (strategie działania): * działania edukacyjne zmierzające do wyrobienia szacunku i poszanowania pracy * wspieranie podmiotów tworzących nowe miejsca pracy np. stosowania ulg, promowanie i inne * dostosowywanie profilu kształcenia do lokalnego rynku pracy * propagowanie sposobów racjonalnego odżywiania * zapewnianie racjonalnego odżywiania dzieci i pozostałych mieszkańców będących w trudnej sytuacji materialnej * tworzenie tanich punktów zbiorowego żywienia * stosowanie ulg podatkowych dla podmiotów prowadzących tanie formy żywienia (bary mleczne) * stymulowanie wykorzystywania miejscowych surowców np. kamień, drewno, żwir itp. * przygotowywanie terenów pod budownictwo indywidualne i zbiorowe * promowanie wzorców architektonicznych budownictwa indywidualnego i zbiorowego dostosowanych do miejscowych uwarunkowań * działania na rzecz podnoszenia estetyki zabudowy miejsce w hierarchii 2 (3,90pkt.) - ZDROWIE I ŻYCIE miejsce w hierarchii 3 (4,82pkt.)- BEZPIECZEŃSTWO miejsce w hierarchii 7 (6,87pkt) - OPIEKA Cele: 1. Szeroka dostępność do usług medycznych (14,18pkt.). 2. Poprawa stanu zdrowia mieszkańców (12,44pkt.). 3. Bezpieczna gmina (11,88pkt.). 4. Zapewniona opieka nad dziećmi z rodzin patologicznych (6,55pkt.). 5. Szerszy udział niepełnosprawnych w życiu gminy (4,90pkt.). Uznano, że dla zrealizowania celów związanych ze zdrowiem i życiem, opieką oraz bezpieczeństwem niezbędne są następujące strategie działania: * wspieranie i stymulowanie poprawy stanu wyposażenia ośrodków zdrowia w specjalistyczny sprzęt medyczny (laboratoria medyczne) * pozyskiwanie lekarzy specjalistów * utrzymanie istniejącej bazy leczniczo - sanatoryjnej i jej unowocześnianie * zatrudnianie wysoko kwalifikowanej kadry medycznej * działania na rzecz rozwoju profilaktyki zdrowotnej * dostosowywanie obsady policji do potrzeb i sytuacji * systematyczna edukacja dzieci i młodzieży w zdobywaniu kart rowerowych, pływackich, itp. * prowadzenie profilaktyki przeciw przestępczej * podnoszenie standardu dróg na terenie gminy * ściślejsza współpraca OSP z Rejonowa Komendą Strażacką * zwiększanie skuteczności straży pożarnej * podnoszenie poziomu wyposażenia straży pożarnej * ciągłe dbanie o bezpieczeństwo i porządek publiczny na terenie gminy * prowadzenie profilaktyki przeciw pożarowej * wspieranie działań policji w okresach nasilonego ruchu turystycznego np. poprzez powołanie straży gminnej * podejmowanie działań mających na celu ograniczenie ilości rodzin patologicznych * działania na rzecz likwidacji barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych miejsce w hierarchii 5 (5,39pkt.) - ROZWÓJ LUDZI miejsce w hierarchii 8 (7,45pkt.) - KULTURA miejsce w hierarchii 9 (7,71pkt.) - REKREACJA, WYGODA, PRZYJEMNOŚĆ Cele: 1. Rozwinięta nowoczesna baza oświatowa (12,35pkt.). 2. Wyższy stopień znajomości języków obcych (10,21pkt.). 3. Dostępna i bezpieczna baza rekreacyjno - sportowa (9,35pkt.). 4. Wyższy poziom zaspokojenia potrzeb kulturalnych (8,00pkt.). Dla zrealizowania powyższych celów niezbędne są do podjęcia następujące działania (strategie działania): * działania na rzecz rozbudowy bazy oświatowej * dostosowywanie bazy rekreacyjno - sportowej do potrzeb szkolnictwa i rekreacji dorosłych * stała poprawa stanu wyposażenia szkół w środki dydaktyczne * działania na rzecz podnoszenia kwalifikacji kadry pedagogicznej * pozyskiwanie wyspecjalizowanej kadry pedagogicznej * rozwijanie infrastruktury rekreacyjno - sportowej * podnoszenie jakości i zwiększanie ilości imprez kulturalnych * zachęcanie i uaktywnianie firm i osób prywatnych do organizowania i wspierania finansowego imprez kulturalnych * stwarzanie warunków i stymulowanie rozwoju kultury * rozwijanie bazy do organizacji imprez kulturalnych * działania zapewniające odpowiednia liczbę kadry przygotowanej do prowadzenia imprez kulturalnych miejsce w hierarchii 10 (8,67pkt.)- KONTAKTY SPOŁECZNE, WIĘŹ GRUPOWA, TOŻSAMOŚĆ Z GMINĄ miejsce w hierarchii 11 (9,50pkt.)- SWOBODA I ŁATWOŚĆ KONTAKTÓW PRZESTRZENNYCH miejsce w hierarchii 12 (10,28pkt.)- WARTOŚCI MORALNE, POTRZEBY RELIGIJNE Cele: 1. Dobrze utrzymane drogi o odpowiednim standardzie technicznym (16,11pkt.). 2. Stelefonizowana gmina (13,08pkt.). 3. Zwiększony udział mieszkańców w zarządzaniu gminą (8,62pkt.). 4. Tolerancyjne społeczeństwo (6,25pkt.). 5. Zintegrowana społeczność lokalna (5,96pkt.). Uznano, że dla zrealizowania powyższych celów niezbędne są następujące strategie działania: * systematyczny wzrost nakładów finansowych na utrzymanie dróg - poszukiwanie i wykorzystywanie zewnętrznych źródeł finansowania * działania na rzecz modernizacji dróg przebiegających przez gminę * stymulowanie rozbudowy sieci telekomunikacyjnej * zwiększanie dostępności do nowoczesnych mediów np. internet * wciąganie w proces decyzyjno - doradczy organizacji działających na terenie gminy * rozwijanie sprawnego systemu wymiany informacji między władzami a mieszkańcami gminy np. wydawanie informatora * wspieranie i tworzenie lokalnych środków masowego przekazu * propagowanie idei tolerancji i wartości moralnych * propagowanie pozytywnych wzorców zachowań społecznych 5.3.2. Cele strategiczne i strategie działania w zakresie potencjałów gminy Cele strategiczne w ramach każdego z potencjałów również zostały poddane hierarchizacji poprzez przyznawanie punktów, według zasady im więcej punktów tym wyższa pozycja w hierarchii celów. Obok każdego celu znajduje się średnia ilość uzyskanych punktów w ramach każdego z potencjałów. Potencjał techniczny Cele: 1. Czyste powietrze (13,67pkt.). 2. Eksploatacja istniejących zasobów naturalnych (10,57pkt.). 3. Wystarczająca ilość obiektów użyteczności publicznej (8,82pkt.). 4. Rozwinięta i zmodernizowana infrastruktura techniczna (8,55pkt.). 5. Skuteczna Ochotnicza Straż Pożarna (8,38pkt.). Dla zrealizowania powyższych celów niezbędne są do podjęcia następujące działania (strategie działania): * działania w kierunku zmiany systemu opalania w budynkach będących pod zarządem gminy * eliminowanie zanieczyszczenia powietrza poprzez stymulowanie i promowanie proekologicznych systemów opalania w budynkach indywidualnych * działania zmierzające do uruchomienia odwiertu i eksploatacji zasobów wód mineralnych * pozyskiwanie środków finansowych (własnych i obcych) na realizacje i utrzymanie obiektów użyteczności publicznej * budowanie wodociągów, sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków * budowanie i modernizowanie istniejących dróg na terenie gminy * telefonizacja gminy * prowadzenie reelektryfikacji większości wsi * gazyfikowanie gminy * tworzenie ośrodka informacji turystycznej * dofinansowywanie jednostek OSP * wspieranie finansowe i organizacyjne jednostek OSP Potencjał ekologiczny Cele: 1. Utrzymana czystość powietrza i wód oraz zbiorników wodnych jako warunek wielokierunkowego rozwoju gminy (13,15pkt.). 2. Zagospodarowanie odpady stałe i płynne (9,16pkt.). 3. Zachowane walory krajobrazu (7,83pkt.). W odniesieniu do celów związanych z potencjałem ekologicznym strategie działania winny uwzględniać: * działania realizacyjne programu uporządkowania gospodarki ściekowej na terenach przyległych do Zbiornika Solińskiego oraz zlewni zasilających na tle zagrożenia zbiornika eutrofizacją * działalność edukacyjna odnośnie podnoszenia wiadomości z zakresu ekologii stosowanej * promowanie gospodarstw spełniających warunki ochrony środowiska * promowanie inwestycji realizujących pozyskiwanie alternatywnych źródeł energii * budowanie i modernizacja wodociągów wraz z siecią kanalizacyjną * realizowanie programu gazyfikacji gminy - systematyczna likwidacja kotłowni węglowych * wspieranie organizacja działających na rzecz ochrony środowiska * działania gminy wspierająca racjonalną gospodarkę odpadami * systematyczne działania mające na celu ograniczanie zanieczyszczenia środowiska z istniejących źródeł (szamba, wysypiska śmieci) * działania zmierzające do prawnego usankcjonowania punktów widokowych i pomników przyrody 5.3.3. Cele strategiczne i strategie działania w ramach wybranych dziedzin gospodarki Cele strategiczne w ramach wybranych dziedzin gospodarki podobnie jak i cele w ramach potencjałów zostały poddane hierarchizacji poprzez przyznawanie punktów, według zasady im więcej punktów tym wyższa pozycja w hierarchii celów. Obok każdego celu znajduje się średnia ilość uzyskanych punktów w ramach każdej z wybranych dziedzin gospodarki. Handel i usługi, wytwórczość Cele: 1. Atrakcyjny obraz gminy na zewnątrz (10,97pkt.). 2. Wysoka jakość usług (10,72pkt.). 3. Rozwinięta, różnorodna oferta handlowo - usługowa i wytwórczość (10,11pkt). 4. Ład architektoniczny w zabudowie placówek usługowo - handlowych (8,11pkt.). Dla zrealizowania powyższych celów niezbędne są do podjęcia następujące działania (strategie działania): * eksponowanie walorów gminy * promocja gminy * działania mające na celu pozyskanie inwestorów z zewnątrz * działania edukacyjne * stymulowanie konkurencji * zabezpieczanie terenów pod handel i usługi * wspieranie miejscowych inwestorów * stwarzanie preferencji dla powstawania i rozwoju deficytowych usług * stwarzanie warunków dla rozwoju wytwórczości bazującej na miejscowych surowcach * działania zmierzające do wprowadzenia i utrzymania ładu architektonicznego placówek usługowo - handlowych Rolnictwo, leśnictwo Cele: 1. Zwiększone dochody gospodarstw rolnych z działalności pozarolniczej (11,67pkt.). 2. Stabilna polityka rolna dostosowana do terenów górskich (11,51pkt.). 3. Prawidłowo prowadzona gospodarka leśna i łowna (10,55pkt.). 4. Specjalizacja w zakresie produkcji mleka, mięsa wołowego i baraniny (8,68pkt.). 5. Gospodarczo wykorzystane nieużytki rolne (8,09pkt.). W odniesieniu do celów związanych z rolnictwem i leśnictwem opracowano następujące strategie działania: * wspieranie rozwoju agroturystyki * szkolenie rolników w zakresie obsługi ruchu turystycznego * stymulowanie tworzenia miejsc pracy poza rolnictwem - rozwój małej i średniej przedsiębiorczości, agroturystyki * przeznaczanie środków finansowych z budżetu gminy na dotacje do produkcji rolnej * wspieranie kół (spółek) zespołowego użytkowania maszyn rolniczych * utworzenie we współpracy z UG zespołów do szacowania szkód w uprawach rolnych wyrządzanych przez zwierzynę leśną * przeznaczanie nieużytków LZ i gruntów klasy VI pod zalesienia * stwarzanie warunków technicznych i ekonomicznych dla powstawania zakładów przetwórstwa rolno - spożywczego * systematyczne podnoszenie wiedzy rolniczej * organizacja i wspieranie grup producenckich * utrzymywanie dobrego stanu dróg dojazdowych do pól * prowadzenie gospodarki leśnej w oparciu o uproszczony plan urządzania lasów * zachowanie równowagi w hodowli zwierzyny łownej * tworzenie zakładów przetwórstwa drewna * zabezpieczanie upraw leśnych przed zwierzyną łowną Lecznictwo uzdrowiskowe, Turystyka Cele: 1. Polańczyk ze statusem uzdrowiska (11,74pkt.). 2. Gmina turystyczno - uzdrowiskowa (11,04pkt.). 3. Szeroko dostępna informacja turystyczna (7,23pkt.). Uznano, że dla zrealizowania celu związanego z turystyką niezbędne są następujące strategie działania: * likwidowanie barier architektonicznych * nie dopuszczanie do powstawania nowych barier architektonicznych * dążenie do powstania domu zdrojowego wraz z pijalnią wód * wykorzystywanie wód mineralnych w lecznictwie uzdrowiskowym * modernizowanie infrastruktury technicznej * działania w kierunku rozszerzania oferty usług leczniczych * dążenie do utworzenia zaplecza rekreacyjnego w usługach turystycznych * poprawienie wyglądu estetycznego gminy * wyznaczanie i tworzenie nowych miejsc parkingowych * działania w kierunku pozyskiwania inwestorów zewnętrznych * systematyczne rozszerzanie oferty uzdrowiskowej również w innych miejscowościach * promowanie gospodarstw agroturystycznych * stymulowanie działań w zagospodarowaniu obrzeży zbiorników wodnych * stymulowanie rozwoju turystyki aktywnej i specjalistycznej jako produktów kreujących wizerunek gminy * tworzenie oferty związanej z obsługą i organizacją szkoleń i konferencji * inspirowanie i wspieranie działań na rzecz utworzenia centrum informacji turystycznej * promowanie obiektów o wysokim standardzie świadczących usługi turystyczne * promowanie usług o wysokim standardzie * promowanie walorów wypoczynkowych gminy 6. WYKAZ PROPONOWANYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ O ZNACZENIU STRATEGICZNYM DO REALIZACJI WE WSPÓŁPRACY Z INNYMI GMINAMI * Tworzenie wspólnego powiatu leskiego z gminami: Cisna, Baligród, Olszanica. Lesko. * Wspólne prowadzenie inwestycji w zakresie gazyfikacji. * Współpraca w zakresie inwestycji proekologicznych w zlewni Zalewu Solińskiego i Myczkowieckiego. * Tworzenie parków krajobrazowych. * Współpraca w zakresie zagospodarowywania odpadów. * Dopasowania struktur nadleśnictw do struktur gmin. * Wspólne przedsięwzięcia w zakresie modernizacji i utrzymania dróg. * Tworzenie wspólnych programów edukacyjnych w zakresie: ekologii, świadczenia usług turystycznych, agroturystycznych, zawodowych i innych. * Tworzenie systemu promocji i reklamy walorów turystycznych gmin. * Współdziałanie w zakresie bezpieczeństwa i ochrony. * Organizacja i wspieranie producenckich grup rolników. * Działania na rzecz utworzenia gminnego szkolnictwa średniego. * Podejmowanie działań na rzecz ochrony zdrowia. * Stymulowanie działań w zagospodarowaniu obrzeży zbiorników wodnych. * Wspólne promowanie gospodarstw agroturystycznych. * Dostosowywanie profilu kształcenia do lokalnego rynku pracy. 7. UWAGI I WNIOSKI KOŃCOWE 1. Zawartość roboczej wersji planu strategicznego stanowi prezentację wyników prac społecznego zespołu opracowującego strategię osiągniętych w ciągu 7 dni pracy. 2. Należy wysoko ocenić zaangażowanie i wkład merytoryczny uczestników biorących udział w warsztatach diagnostyczno-projektowych. 3. W ramach konsultacji społecznych zwiększono ilość osób, które dokonały indywidualnej hierarchizacji potrzeb oraz hierarchizacji celów strategicznych, wykraczając poza uczestników zespołu opracowującego strategię. Pozwoliło to zwiększyć reprezentatywność wyrażonych w hierarchizacji opinii. 4. Przed podjęciem ostatecznych decyzji o przyjęciu planu strategicznego wskazane jest, aby Rada Gminy dokonała na podstawie ustalonej hierarchii potrzeb i hierarchii celów strategicznych wyboru najważniejszych celów. Pozwoli to na koncentrację środków niezbędnych na ich realizację. Tym samym część wypracowanych celów o najniższym priorytecie nie byłaby dalej rozpracowywana w planie realizacyjnym w najbliższej przyszłości. 5. Rozpoczęcie prac nad opracowaniem planu realizacyjnego powinno nastąpić po przyjęciu planu strategicznego przez Radę Gminy w drodze uchwały. Solina, marzec 1998 roku 46 Plan strategiczny Gminy Solina